عبدالله بن عباس از پیامبراکرم(ص) درباره فضیلت ماه رمضان و فواید بی شمار آن برای امت اسلام، روایتی نقل کرده است، که انسان را به شگفتی وامی دارد. آن حضرت در فرازی از این حدیث شریف فرمود: و ان لله تعالی فی آخر کلّ یوم من شهر رمضان عند الافطار ألف ألف عتیق من النّار، فاذا کانت لیله الجمعه و یوم الجمعه، أعتق فی کلّ ساعه منهما ألف ألف عتیق من النّار، و کلّهم قد استوجبوا العذاب، فاذا کان فی آخر یوم من شهر رمضان أعتق الله فی ذلک الیوم بعدد ما أعتق من اوّل الشّهر الی آخره.(3)

یعنی: خداوند متعال در آخر هر روز از ماه رمضان، به هنگام افطار یک میلیون نفر را و در شب جمعه و روز جمعه ]در این ماه شریف[ در هر ساعت، یک میلیون نفر را که همگی سزاوار آتش جهنم اند، از أتش آزاد میکند و هنگامی که أخرین روز ماه رمضان فرا رسد، در أن روز به تعداد کسانی که از اول تا أخر ماه رمضان آزاد کرده است، بندگان گناهکار خویش را از آتش جهنم آزاد می کند.

به هر روی، در این جا به برخی از اعمال و عبادات مشترک ماه رمضان، اشاره می کنیم:

1- خواندن دعا و مناجات. مانند دعای: اللهم ارزقنی حج بیتک الحرام…، پس از هر نماز واجب؛ دعای: یا علی یا عظیم، یا غفور یا رحیم…، پس از هر نماز واجب؛ دعای: اللهم ادخل علی اهل القبور السّرور، پس از هر نماز واجب و دعای: اللهم لک صمت و علی رزقک افطرت و علیک توکلت فتقبل منی، به هنگام افطار. (5)

2- خواندن قرآن. در این ماه، قرآن فراوان خوانده شود و چه خوب است که در هر روز، یک ختم قرآن شود. برخی از ائمه اطهار(ع) در این ماه، چهل ختم قرآن و حتی گاهی زیادتر از آن انجام می دادند.(6)

3- ذکر استغفار و گفتن "لا اله الا الله" و صلوات فرستادن بر محمد و آل محمد(ص). (7)

4- صدقه دادن و افطار دهی به روزه داران، اگر چه به چند دانه خرما و یا شربتی از آب باشد. (8)

5- خواندن نمازهای مستحبی. از جمله خواندن هزار رکعت نماز در مجموع این ماه شریف. بدین گونه که در دهه اول و دهه دوم در هر شبی بیست رکعت خوانده شود، که هر دو رکعت به یک سلام باشد؛ به این صورت که هشت رکعت آن را پس از نماز مغرب و دوازده رکعت آن را پس از نماز عشا به جا آورد.

در دهه سوم، در هر شبی سی رکعت، به مانند شب های دهه اول و دهه دوم، که مجموع أن ها، هفتصد رکعت می گردد و باقی مانده را که سیصد رکعت می باشد در سه شب قدر، و هر شبی یکصد رکعت به جا آورد.(9)

گفتنی است، که این نماز، غیر از نمازهای مستحبی معمولی، مانند غفیله و نافله است، که آن ها نیز به جای خویش اقامه گردند.

6- صله رحم و دیدار از والدین و فامیلان نزدیک و زیارت برادران مومن.

7- زیارت معصومین(ع)، به ویژه امیرمومنان(ع) و امام حسین(ع).(10)

8- اعتکاف. در تمام ایام ماه مبارک رمضان، به خصوص در دهه سوم این ماه شریف، اعتکاف در مساجد از سنت می باشد.(11)

به هر حال ، این ماه، ماه عبادت و بندگی انسان در درگاه خدای سبحان است و آدمی هر چه می تواند، باید تلاش و کوشش کند و ذخیره ای از این ماه برای آخرت خویش تهیه کند و خود را از گمراهی و ارتکاب به معصیت و گناه دور نگه دارد.

--------------------------------

1. الاقبال بالاعمال الحسنه (سید بن طاووس)، ج1، ص 26

2. ترجمه المراقبات (میرزا جواد ملکی تبریزی)، ص 211؛ مفاتیح الجنان (شیخ عباس قمی)، فضیلت ماه رمضان.

3. الاقبال بالاعمال الحسنه، ج1 ، ص 24

4. همان، ص 28

5. مفاتیح الجنان، اعمال مشترکه ماه رمضان؛ وقایع الایام (شیخ عباس قمی)، ص 15

6. وقایع الایام ، ص 14؛ ترجمه المراقبات، ص 221؛ الاقبال بالاعمال الحسنه، ج1، ص 231

7. مفاتیح الجنان، اعمال مشترکه ماه رمضان+ ترجمه المراقبات، ص 243.

8. الاقبال بالاعمال الحسنه،ج1، ص 37؛ ترجمه المراقبات؛ ص 280

9. وقایع الایام، ص 15؛ الاقبال بالاعمال الحسنه،ج1، ص 46

10. الاقبال بالاعمال الحسنه، ج1، ص 45