انا انزلناه فی لیلة القدر ، و ما ادریک ما لیلة القدر ، لیلة القدر خیر من الف شهر ...
شب قدر شبی بزرگ و شریف سال است و در تمامی سال، شبی به عظمت و فضیلت آن نمی رسد و عمل عبادی در این شب ، بهتر از عمل در هزار ماه است و در چنین شبی قرآن کریم بر پیامبراکرم(ص) نازل گردید و قلب شریف آن حضرت با انوار آیات الهی منور گردید. هم چنین در شب قدر، تقدیر امور سال از سوی پروردگار متعال انجام می گیرد و فرشتگان و روح ( که اعظم فرشتگان است) در این شب به اذن پروردگار متعال بر زمین نازل می شوند و به محضر امام زمان(ع) مشرف شده و آن چه برای هر کسی مقدر شده است، بر آن حضرت عرضه می کنند. سوره قدر (نود و هفتمین سوره قرآن مجید) در خصوص همین شب نازل گردید.
البته در این که شب قدر چه شبی از سال است ، همه مسلمین ( اعم از شیعه و اهل سنت ) معتقدند که در ماه مبارک رمضان است ولیکن در چه شبی از این ماه قرار گرفته اتفاقی بین آنان نیست. شیعیان این شب را در یکی از شب های نوزدهم ، بیست و یکم و بیست سوم ماه مبارک رمضان می دانند و در بین این سه شب ، دو شب دوم را قوی دانسته و در بین آن دو شب ، شب بیست و سوم را با وجود برخی از قراین و نشانه ها قوی تر از بقیه می دانند. اما در عمل تفاوتی بین آن سه قائل نبوده و هر سه شب را به عنوان شب قدر گرامی می دارند و این سنتی است حسنه که از پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) تأسی می نمایند.
به هر روی، أعمال و عبادات شب های قدر بر دو دسته اند:
دسته اول: اعمالی که به طور مشترک، در هر سه شب انجام می گیرند.
دسته دوم: اعمال مخصوص هر یک از سه شب قدر.
اما اعمال مشترک لیالی قدر عبارتند از:
1- غسل.
بهتر است مقارن غروب آفتاب روز قبل ، این غسل را انجام دهد و با همان، نماز مغرب شب نوزدهم را به جای آورد.
2- نماز شب قدر.
این نماز دو رکعت است، که در هر رکعت پس از حمد، هفت بار سوره توحید را قرائت کند و پس از سلام، هفتاد بار بگوید: استغفرالله و اتوب الیه.
3- قرآن به سر نمودن و خدا را به معصومین(ع) سوگند دادن.
4- زیارت مخصوص امام حسین(ع).
5- شب زنده داری (احیاء).
6- صد رکعت نماز، به پنجاه سلام ، که در هر رکعت پس از حمد، ده بار سوره توحید را قرائت کند.
7- خواندن دعای جوشن کبیر.
8 - خواندن دعاهای وارده دیگر.
اما اعمال مخصوص هریک از سه شب قدر :
الف - شب نوزدهم ماه رمضان
اعمال عبادی این شب بزرگ ، عبارتند از:
1- صد بار استغفار.
2- صد بار لعن بر قاتلان امیرمؤمنان(ع) ( اللهم العن قتله امیرالمؤمنین)
3- خواندن دعای: اَللهم اجعل فیما تقضی و تقدّر ...
4- خواندن دعاهای مأثوره دیگر.
ب - شب بیست و یکم ماه رمضان، دومین شب قدر
فضیلت شب بیست و یکم ماه رمضان از فضیلت شب نوزدهم ماه رمضان زیادتر است.اعمال مشترکه ای که در آن جا ذکر کرده ایم، برای شب بیست و یکم نیز جاری است.
از روایات متعدد به دست می آید، که شب قدر، یکی از دو شب بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان است. از باب نمونه، به این دو روایت توجه فرمایید:
1- عن حمران قال: سئلت أبا عبدالله(ع) عن لیله القدر، قال: هی فی اِحدی و عشرین و ثلاث و عشرین.
2- عن عبدالواحد بن المختار الأنصاری قال: قلت لأبی جعفر(ع): أخبرنی عن لیله القدر، قال: التمسها فی لیله اِحدی و عشرین و ثلاث و عشرین، فقلت: أفردهالی، فقال: و ما علیک أن تجتهد فی لیلتین.
به هر روی، اعمال این شب عظیم عبارتند از:
1- آغاز اعتکاف در مسجد.
2- رفتن به سوی مرقد مطهر اباعبدالله الحسین(ع) و شب زنده داری در آن مکان شریف .
3- خواندن این دعا در هر شب از دهه آخر ماه رمضان: اعوذ بجلال وجهک الکریم ان ینقضنی عنی ...
4- خواندن این دعا : اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له ، و اشهد ان محمدا عبده و رسوله و اشهد ان الجنه حق و...
5- خواندن این دعا ، پس از هر فرائض و نوافل: اللهم أدّعنا حقّ ما مضی ...
6- خواندن این دعا در هر شب از دهه آخر ماه رمضان: اللهم انّک قلت فی کتابک المنزل شهر رمضان ...
7- خواندن دعای: یا مولج اللیل فی النهار و مولج النهار فی اللیل ...
8- خواندن دعای: لا اله الا الله مدبر الامور،و مصرف الدهور و...
ج - شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان: سومین شب قدر.
گرچه وجود شب قدر در میان سه شب از ماه مبارک رمضان، یعنی شب های نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم محتمل است، ولیکن احتمال دو شب آخری بیشتر است.
هم چنین در بین دو شب آخر، شب بیست و سوم احتمالش بیشتر است. بلکه از برخی روایات و توصیه های پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) به اصحاب و خانواده خویش، به دست می آید که شب قدر، متعیناً شب بیست و سوم ماه رمضان است.
ضمره انصاری از پدرش روایت کرد، که وی از پیامبراکرم(ص) شنیده است که شب قدر، شب بیست و سوم است .
هم چنین " زراره " از عبدالواحد بن مختار انصاری روایت کرد: سألت اباجعفر(ع) عن لیله القدر، فقال: أخبرک و الله ثم لا أعمی علیک، هی اول لیله من السّبع الآخر.
یعنی : از امام محمد باقر(ع) پرسیدم: شب قدر چه شبی است؟ آن حضرت فرمود: به خدا سوگند، تو را به آن خبر می دهم. پس فراموشت نشود و آن نخستین شب هفته آخر ( ماه رمضان ) است.
زراره پس از نقل حدیث گفت: آن ماه رمضان، بیست و نه روز بود. بنابراین نخستین شب هفته آخر، همان شب بیست و سوم خواهد بود. اما از این که معصومین(ع) آن را بالخصوص تعیین نمی کردند، بدین جهت بود که مسلمانان از این ماه شریف، مخصوصاً در این سه شب بزرگ رمضان، با شب زنده داری و عبادت زیاد، ثواب بیشتری نصیب خود نمایند.
به هر روی این شب به مانند شب های قدر دیگر، أعمال مشترک و أعمال ویژه ای دارد، که اعمال مشترک آن ها را در شب نوزدهم بیان کردیم.
اما اعمال ویژه این شب عبارتند از:
1- غسل.
برید بن معاویه نقل کرد که امام صادق(ع) را دیدم که یک بار در سر شب و یک بار در آخر شب بیست و سوم ماه رمضان غسل نمود.
2- خواندن دعایی که در آثار علما و محدثین قدیم شیعه یافت شده است: اللهم اِن کانَ الشّک فی أنّ لیله القدر فیها أو فیماتقدّمها واقع ، فانه فیک وفی وحدانیک ...
3- خواندن دعای روایت شده از رسول خدا(ص):َسبوح قدّوس رِبُّ الملائکه و الرّوح ...
4- خواندن دعای دهه آخر ماه رمضان: َیا ربّ لیله القدر و جاعلها خیراً من الف شهر ...
5- خواندن دعای:اللهم اِیاکَ تعمدت اللیله بحاجتی و بک انزلت فقری...
6- خواندن دعای: اللهم اجعلنی من أوفر عبادک نصیباً من کل خیر...
7- خواندن دعای:اسألک مسألهَالمسکین المستکین، و ابتهل الیک ...
8- خواندن دعای: اللهم ِاِنی اسئلک سئوال المسکین المستکین، و ابتغی الیک ...
9- خواندن دعای: اللهمِ اجعل فیما تقضی و فیما تقدّر من الأمر المحتوم ...
10- قرائت سوره های عنکبوت، روم و دخان و هزار بار سوره قدر.
11- دعای امام حسن(ع) در شب قدر: یا باطناً فی ظهوره و یا ظاهراً فی بطونه ...
12- زیارت امام حسین(ع) .
13- دعا برای هدایت گمراهان و دعا برای استمرار و استحکام توفیق اهل توفیق و ایمان.
14- شب زنده داری و عبادت در مسجد.
15- خواندن و تکرار کردن دعای فرج آقا امام زمان(ع): اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن(ع) ...
16- خواندن دعای: اللهم امدد فی عمری و اوسع فی رزقی ... (1)
------------------------
1. نک : الکافی ( شیخ کلینی ) ، ج2 ؛ الاقبال بالاعمال الحسنه (سید بن طاووس)، ج1، از ص 313 الی 387 ؛ مفاتیح الجنان (شیخ عباس قمی)، اعمال شب بیست و یکم ماه رمضان ؛ وقایع الایام (شیخ عباس قمی)، از ص 38 الی 45 .
