اسامی جنگ های پیامبر(ص)

 جنگ هایی که در عصر نبی مکرم اسلام (ص) و با رهبریت وی به وقوع پیوست ، به دودسته تقسیم می شوند : غزوات و سریه ها

 ·        غزوات

غزوه که جمع آن غزوات است به جنگی گفته می شود که رسول خدا (ص) خودش در آن حاضر بوده و فرماندهی آن را راسا برعهده داشته است .

تعداد غزوات پیامبر(ص) براساس نقل واقدی در المغازی بیست و هفت مورد بود که نه مورد آن به درگیری و قتال منجر گردید و بقیه آن ها بدون درگیری و نبرد طرفین به پایان رسید . اما آن نه موردی که به نبرد و درگیری کشیده شد عبارتند از : بدر ، احد، مریسیع ، خندق (احزاب) ، قریظه ، خیبر ، فتح مکه ، حنین و طائف .

البته طبق قولی غزوه های : بنی نضیر ، وادی القری وغابه نیز به درگیری و کشتار کشیده شد.

 ·        سریه ها

سریه که جمع آن سرایا است به جنگ و حرکت نظامی ای گفته می شود که به دستور و راهنمایی های رسول خدا (ص) و لیکن بدون حضور وی در صحنه نبرد انجام گرفته باشد.  در چنین جنگ هایی آن حضرت ، فرد یا افرادی را به فرماندهی سپاه می گمارد و آنان را با توصیه و سفارش های ویژه ای به محل نبرد اعزام می نمود.

تعداد سریه های پیامبر(ص) بنا به گفته واقدی چهل و هفت مورد بوده است که بیشتر آن ها با درگیری و نبرد همراه بود و برخی نیز بدون مواجه شدن با دشمن و یا بدون نیاز به درگیری به پایان می رسید.

اسامی جنگ های پیامبر(ص) و اطلاعات مربوط به آن ها در ضمن تاریخ و سیره آن حضرت در بسیاری از منابع تاریخی و روایی مسلمانان ( اعم از شیعه و اهل سنت ) وارد شده است و لیکن برخی از مورخان و سیره نویسان کتاب های مستقلی در خصوص جنگ های آن حضرت ، تحت عنوان مغازی تالیف کرده اند که مغازی واقدی ، المبعث و المغازی ابان بن عثمان ، السیر والمغازی محمد بن اسحاق و مغازی عروه از آن جمله می باشند.

محمد بن عمر واقدی ( متوفای 207 هجری قمری ) در ابتدای جلد اول " المغازی " فهرست کامل تمامی جنگ ها ی پیامبر (ص) اعم از غزوات و سریه ها را با اشاره به تاریخ و مکان وقوع ، در طی هشت صفحه بیان کرد و سپس هریک از آن هارا به طور تفصیلی و با استفاده از آیات و روایات در دوجلد تشریح نمود .

به خاطر پرهیز از اطاله کلام از ذکر آن ها در این نوشتار خودداریم می کنیم و درخواست کنندگان را به کتاب فوق ارجاع می دهیم .

 اهداف پیامبر (ص) از جنگ

غالب جنگ ها و درگیری هایی که بین انسان ها به وقوع پیوست و یا در آینده پدید می آید معمولا جنبه مادی و دنیایی دارد وبرای ارضای قوه حیوانی است . ولیکن جنگ هایی که پیامبران و امامان معصوم (علیهم السلام ) در آن دخالت و شرکت دارند جنبه ارشادی و معنوی دارد و برای هدایت و رهایی مردم از قید وبند جهالت و ضلالت است .

جنگ های رسول خدا (ص) این چنین بود . همه می دانیم که مشرکان مکه سیزده سال آن حضرت و پیروانش را اذیت و آزار کرده و برخی را کشته و برخی را براثر شکنجه زخمی و ناکار و عده ای را مجبور به فرار کردند ولی پیامبر(ص) در برابرهمه آن ها صبر و خویشتن داری پیشه نمود و با آنان مقابله به مثل نکرد . تا این که به مدینه هجرت کرد و در آن جا نیز از آزار و فشار مشرکان در امن وامان نبود ولیکن با این حال تحمل می نمود و اقدام به کاری نمی کرد . سرانجام خداوند سبحان دستور مقابله و مقاتله با دشمنان را صادرکرد و طی آیه ای فرمود : اذن للذین یقاتلون بانهم ظلموا و ان الله علی نصرهم لقدیر (سوره حج ، آیه 39 )

پیداست اگر چنین فرمانی صادر نمی شد و پیامبر(ص) مامور به جنگ با آنان نمی شد چیزی از اسلام و قرآن باقی نمی ماند . زیرا دشمنان از صبر و خویشتن داری پیامبر(ع) و مسلمانان سو استفاده کرده و به آنان هجوم می آوردند و همگی را ازبین می بردند.

قرآن کریم نیز به این مطلب گواهی داده و آن را تایید کرده است : و لولا دفع الله الناس بعضهم ببعض لهدمت صوامع و بیع و صلوات و مساجد یذکر فیها اسم الله کثیرا . (سوره حج ، آیه 40 )

 با این بیان دانسته می شود که در اسلام جنگ بالاصاله مطلوب و مقبول نیست . زیرا وقوع آن زیان های زیاد و پیامدهای منفی برای بشریت دارد . ولیکن اگر سکوت و عدم اقدام به دفاع موجب تجری دشمن شود و وی را به جنایتش حریص تر گرداند ، جنگ بسیار مطلوب و حتی چه بسا واجب می گردد . به همین جهت در اسلام دفاع در برابر متجاوزان لازم و واجب است و نیاز به اجازه و اذن کسی نیست . اکثر ، بلکه تمام جنگ های رسول خدا (ص) به نوعی دفاعی بوده است و موجب کم شدن شرارت های کینه توزان و دشمنان گردیده است .

هدف پیامبر (ص) هدایت مردم و رهایی آنان از شرک و ستمگری بود و حتی اگر ناچار به جنگ با گروهی می شد بازهم این مقصود را مد نظر داشت . آن حضرت به جنگجویان مسلمان سفارش می کرد که در رزم و نبرد خود خدارا در نظر داشته و تقوای الهی را فراموش نکنند و افراد ناتوان و غیر جنگجو را آسیب نرسانند و به مزارع و درختان و حیوانات دشمنان خسارت وارد نکنند .

به حدیثی که از امام صادق (ع) واردشده است توجه کنید :

قال: ان النبی (ص) کان اذا بعث امیرا له سریة امره بتقوی الله عزوجل فی خاصة نفسه، ثم فی اصحابه عامه، ثم یقول: «اغز بسم الله و فی سبیل الله قاتلوا من کفر بالله، و لا تغدروا، و لا تغلوا، و لا تمثلوا، و لا تقتلوا ولیدا، و لا متبتلا فی شاهق، و لا تحرقوا النخل، و لا تغرقوه بالماء ، و لا تقطعوا شجرة مثمرة و لا تحرقوا زرعا لانکم لا تدرون، لعلکم تحتاجون الیه، و لا تعقروا من البهائم مما یوکل لحمه الا ما لابد لکم من اکله، و اذا لقیتم عدوا للمسلمین فادعوهم الی احدی ثلاث فان هم اجابوکم الیها فاقبلوا منهم و کفوا عنهم. ( سنن النبی (ص) [ تالیف علامه طباطبایی] ، ص 128 )

 یعنی: هنگامی که رسول خدا (ص) می خواست لشکری را بفرستد به امیر خصوصا و لشکر را عموما امر به تقوی و ترس از خدا می کرد. سپس می فرمود: به نام خدا، و در راه خدا با کافران بجنگید، مکر نکنید، خیانت نورزید، دماغ کشته شدگان را نبرید، کودکان و اشخاصی را که در کوه عبادت می کنند به قتل نرسانید، درختان خرما را آتش نزنید؛ و آن را با آب غرق نکنید، درختان میوه دار را نبرید، مزارع را آتش نزنید، زیرا شما نمی دانید و امکان دارد به آن نیاز پیدا کنید و از چهارپایان حلال گوشت غیر آن را که خواستید بخورید پی نکنید، چون با دشمن روبه رو شدید، آن ها را به یکی از سه کار: مسلمان شدن، مالیات دادن و یا دست از جنگ برداشتن دعوت فرمایید، پس اگر یکی از سه کار را انتخاب کرد از آن ها قبول کنید و دست از جنگ بردارید.

( بسیاری از جنگ های رسول خدا (ص) با مشرکان و دشمنان آن حضرت را در کتاب " روز شمار تاریخ اسلام " ( که تا کنون در 6 جلد چاپ و نشر شده و جلد هفتم آن در دست تحقیق و تالیف است )به طور مشروح بیان کرده ام و امیدوارم مورد استفاده عزیزان قرار گیرد .